| Title of Article |
พื้นที่ทางวัฒนธรรมในเรือนพักอาศัยของชาวไทดำ บริบทชุมชนบ้านนาป่าหนาด จังหวัดเลย |
| Date of Acceptance |
18 May 2023 |
| Journal |
| Title of Journal |
หน้าจั่ว ว่าด้วยประวัติศาสตร์สถาปัตยกรรมและสถาปัตยกรรมไทย |
| Standard |
TCI |
| Institute of Journal |
ภาควิชาศิลปสถาปัตยกรรม คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร วังท่าพระ |
| ISBN/ISSN |
|
| Volume |
ปีที่ 20 |
| Issue |
ฉบับ 1 (มกราคม 2566-มิถุนายน 2566) |
| Month |
มกราคม 2566-มิถุนายน 2566 |
| Year of Publication |
2023 |
| Page |
|
| Abstract |
บทคัดย่อ
ไทดําบ้านนาป่าหนาดเป็นกลุ่มชาติพันธ์ุที่มีบรรพบุรุษอาศัยอยู่บริเวณเมืองพวนและพื้นที่สิบสองจุไท ด้วยเหตุผลการเมืองและความไม่มั่งคงในพื้นที่ทําให้ถูกกวาดต้อนเข้าสู่ประเทศไทยในช่วงสงครามปราบฮ่อ จากการเปลี่ยนแปลงบริบทถิ่นที่อยู่ในภูมิศาสตร์ราบหุบเข้าสู่ที่ราบสูงในภาคอีสานประเทศไทย ไทดำบ้านนาป่าหนาดจึงเป็นชุมชนไทดำแห่งเดียวที่ต้องปรับการอยู่อาศัยให้เข้ากับภูมิศาสตร์และบริบททางวัฒนธรรมอีสาน ซึ่งส่งผลโดยตรงกับการจัดการพื้นที่ทางวัฒนธรรมในระดับต่างๆ ที่มีมาแต่เดิม ผ่านช่วงเวลา 100 ปี บทความวิจัยนี้ศึกษาพื้นที่ทางวัฒนธรรมในเรือนพักอาศัยของกลุ่มไทดําภายใต้การเปลี่ยนแปลงภูมิศาสตร์การตั้งถิ่นฐาน สถาปัตยกรรมเรือนพักอาศัยและการจัดการลักษณะทางภายภาพผังชุมชน การศึกษาใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บข้อมูลด้วยวิธีเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง โดยเรือนกรณีศึกษาที่ก่อสร้างในช่วงเวลาต่างกันจํานวน 13 หลัง เป็นตัวแทนของเรือนพักอาศัยของคนไทดําบ้านนาป่าหนาด วิธีการวิจัยใช้การสํารวจภาคสนาม ถ่ายภาพและการสัมภาษณ์เชิงลึก เพื่อวิเคราะห์รูปแบบพื้นที่ทางวัฒนธรรมซึ่งเป็นตัวควบคุมพฤติกรรมและความหมายของพื้นที่ภายในเรือน
ผลการศึกษาพบว่าการเปลี่ยนแปลงผังชุมชนจากการตัดถนนแบบตารางและการแบ่งแปลงที่ดินมีผลโดยตรงกับการวางตัวเรือนในชุมชนในภาพรวม ลักษณะเรือนพักอาศัยมีการรับเอาเรือนอีสานและแบบร่วมสมัยเข้ามาใช้ พื้นที่การใช้งานปรับตามกิจกรรมของเจ้าของเรือน ปัจจัยข้างต้นมีผลต่อกายภาพภายนอกของเรือนและชุมชน ซึ่งส่งผลต่อพื้นที่ทางวัฒนธรรมภายในเรือนเพียงบางส่วน โดยพบว่าพื้นที่ทางวัฒนธรรมในเรือนพักอาศัยของชาวไทดำบ้านนาป่าหนาดยังมีศูนย์กลางที่ตําแหน่งกะล้อฮ่อง คงความหมายเป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์และเป็นแกนหลักของพื้นที่ภายในเรือนกรณีศึกษาทุกหลัง เรือนส่วนใหญ่มีเสาผีเป็นตัวกำหนดทิศหัวนอนที่สัมพันธ์กับทิศภูเขาสําคัญของบริบทการตั้งถิ่นฐานชุมชน แนวคิดพื้นที่ยังมีความสอดคล้องกับอุดมการณ์การจัดการพื้นที่ทางวัฒนธรรมไทดําที่มีมาแต่เดิมสามารถปรับเปลี่ยนให้สอดคล้องกับเรือนรูปแบบสองชั้นได้มากกว่าเรือนชั้นเดียว กะล้อฮ่องจึงยังเป็นตําแหน่งพื้นที่ทางความคิดชาวไทดำที่เชื่อมโยงตัวตนเจ้าของเรือนกับโครงข่ายกลุ่มคนในวัฒนธรรมไทดำและบริบทสภาพแวดล้อมภูมิศาสตร์ภายนอกตัวเรือนภายในชุมชนบ้านนาป่าหนาดถึงแม้ว่าจะมีการย้ายถิ่นฐานจากพื้นที่เดิม |
| Keyword |
บ้านนาป่าหนาด, พื้นที่ทางวัฒนธรรม, พัฒนาการรูปแบบเรือน, พื้นที่ศักดิ์สิทธิ์, เรือนพื้นถิ่นไทดำ |
| Author |
|
| Reviewing Status |
มีผู้ประเมินอิสระ |
| Status |
ได้รับการตอบรับให้ตีพิมพ์ |
| Level of Publication |
ชาติ |
| citation |
true |
| Part of thesis |
true |
| Attach file |
|
| Citation |
0
|
|
|
Publication
Journal Publication
ไทย